Laatste keer...

Vandaag vertrekken we vanuit de Fint oasis riching Marrakech. We nemen één van de keukendames mee naar een familiefeest in Ourzazate. Ze bedankt ons hartelijk. Kleine moeite, groot plezier.

Vandaag slingeren we weer over de hoge Atlas. We waren even vergeten hoe prachtig deze route is qua landschappen. We kijken onze ogen weer uit! We leveren ons karretje weer in op de luchthaven, nemen een te dure taxi die ons op een verkeerde plek afzet. Bij het hotel lukt het niet om onze tickets uit te printen en na de heenvlucht weten we hoeveel dat kost. Dat willen jullie niet weten.Grrrr! De kids nemen een plons in het minizwembadje van Riad Fabiola. Maar we hebben nog steeds geen tickets! We proberen een cybercafe, proberen Ryanair te bereiken wat niet lukt vanuit Marokko, we mailen naar Ryanair,we bellen naar luchthaven waar mevrouw Ryanair geen printerof email heeft. Grrrr en nog wat andere krachttermen vliegen door de lucht. We printenalle foutmeldingen uit en mevrouw Ryanair belooft dat alles goed komt. Wij geloven daar geen barst van.

We gaan met eenk-gevoel op padmaar worden al snel meegezogen inde hectiek van Marrakech.De jongens willen een leren armbandje enLune een nieuwe zonnebril. We slenteren twee uurtjes door de souks, snoepen nog wat plakkerige Marokkaanse hapjes bij het bakkertje, banjeren over het Radima-nog-wat-pleintje, drinken een laatste jus d'orange bij Les Epices, vinden armbandjes en een roze-met-gekleurde-stippen-zonnebril, wimpelen verkopers met een glimlach af, onderhandelen over wat onnodige spullen en blijven ons vergapen aan de drukte.

Op de hoek van het Djem El Fnaa plein eten we ons buikje rond voor nog geen vijftien euro. Karin en de jongens banjeren voor een laatste keer over het plein vol met slangenbezweerders, muzikanten, waarzegsters, apenjongens, eetkraampjes, buikdanseressen. Onze benen kunnen niet meer. We drinken een allerlaatste versejus d'orange bij een kraampje en dan strompelen we over de drukkeRue Debachie - de straat waaralle locals hun dagelijkse inkopen doen - naar onze Riad. Onze Mats is gelukkig een geweldige TomTom.

We proberen nog één keerom de tickets te printen. Yes, gelukt. Tijdens het laatste kannetje 'hoge thee' zingt de muezzin voor de laatste keer. Onze vakantie zit er op. Morgen nog een laatste Marokkaans ontbijtje en dan met de taxi naar het vliegveld.

Marokko, wat een heerlijk land!Vriendelijke mensen, makkelijk te bereizen, mooie landschappen, fantastische hotelletjes, geweldig avontuur, heerlijk eten en heel veel kannetjes muntthee en bepakte ezeltjes!

Genieten!

We zijn op onze ‘weg terug' naar Marrakech. Na een heerlijk ontbijt met ‘echte pannenkoeken' aan de lage tafel in de berbertent vertrekken we dus zonder een bijzonder programma voor vandaag. We laten ons verrassen! De omgeving van Nkob is prachtig en wordt steeds mooier. We besluiten om een stukje Draa vallei mee te pakken. Wat een prachtige omgeving! De oases met duizenden palmen zijn hier knalgroen, de roodroze dorpjes steken er bij af en op de achtergrond zien we de bergen. Bij een leuk drinktentje stoppen we en tijdens een colaatje trekken er zeker vijftien bepakte ezeltjes voorbij. De mannen liggen onder een boom en uit de moskee horen we de gezangen. We genieten van de palmeraie en van de mooie kasbah. Dit is Marokko!

Door Ibrahim worden we uitgenodigd om de palmeraie te bezoeken. Natuurlijk gaat hier voor niets de zon op maar het is een hele leuke wandeling. We zien hoe dadels en amandelen groeien, we proeven verse abrikozen, we zien waar de couscous vandaan komt en we springen over irrigatieslootjes. De kids noemen deze vanaf nu mama-slootjes en de aardige Ibrahim weet wel waarom.

Met genoeg kippenvoer voor het kippenproject van Tijmen gaan we richting Ouarzazate. We stoppen bij Tamgagalt (precieze naam zoeken we nog even op) voor een heel bijzondere Ksar uit de zestiende eeuw. ‘Topchoice' en ‘mag je niet missen' aldus Lonely Planet. Tja, wij zien vooral een bouwval. Klik, klik, twee foto's en klaar! We moeten over de Tizi n Tiftifft pas (ook die zoeken we nog even op) en wat een verrassing. Een geweldig berglandschap van steen dat veel weg heeft van de Grand Canyon. Wij genieten van het landschap. De kids verwerken alle drie de laatste restjes woestijnavontuur in hun dromen.

In Ouarzazate - een grote, nette stad waar wij weinig te zoeken hebben - slaan wij linksaf richting Fint. Voor de weg is een 4x4 geen gek idee maar wij doen het langzaam aan met onze Renault. De boemelweg eindigt bij het dorpje Fint. Aan het einde van het dorpje, aan het einde van de weg, aan het einde van de wereld ligt ons onderkomen dat het vooral moet hebben van het geweldige uitzicht over de Fint kasbah, rivier en oasis. De film Babel - zeven Oscarnominaties - is hier opgenomen en momenteel wordt deel twee opgenomen. Helaas, we hebben Brad Pitt nog niet gespot. Ons overspoelt het lome backpackersgevoel. Leuk om weer eens mee te maken. Maar ook heerlijk dat we inmiddels ook voor superdeluxe accommodaties kunnen kiezen.

We lezen een boek, we kleuren in ons prinsessenkleurboek, we maken kippenvoer van onze graanstengels, we pootjebaden in de rivier waar de vrouwen de was doen en we pakken al vast koffers in voor de terugreis. Op het terras met geweldig uitzicht eten we heerlijke Marokkaanse salade, couscous, kebab en de lekkerste frietjes van heel Marokko. Nog een groot bord meloen en een glaasje thee om deze geweldige af te sluiten. Op de achtergrond horen we krekels en tromgeroffel, blijkbaar is er in het dorp een groot feest aan de gang!

Gezandstraald

Midden in de nacht wordt Mats van opwinding een paar keer wakker, hij geniet van de steeds sterker stralende sterren. Maar helaas duurt dat niet erg lang, het wordt steeds meer bewolkt en vanaf een uur of vier begint het steeds harder te waaien. We worden zo'n beetje weggeblazen onder onze dekens. Overal zit inmiddels zand: achter onze oren, tussen onze billen, in onze neusgaten en tussen onze kiezen. De wind wakkert verder aan en wij worden compleet gezandstraald. Maar de jongens genieten nog steeds enorm van dit unieke avontuur.

's Morgensvroeg vertrekken we rond zes uur na een glaasje sterke muntthee met genoeg suiker om drie dagen klaarwakker te blijven. We boemelen op ons schip van de woestijn (?) weer terug en de wind zorgt ervoor dat ook de allerlaatste hoekjes worden gezandstraald. De zandkorrels vliegen ons om de oren - en in de ogen - en dat is geen pretje. De kids doen het geweldig. Trots op onze kleine woestijnpiraat en onze globetrotters in de dop! Tussen onze wimpers door genieten wij van het fascinerende landschap.

Na twee uur hobbelen hebben we een houten kont. Ook Lune heeft een ‘houten bips'. We keren terug bij ons hotel en springen met z'n allen onder de douche om al het zand weg te spoelen. Daarna stillen we onze honger bij het ontbijtbuffet. Je ziet de jongens - ondanks hun vermoeide koppies - stralen en nagenieten . Wat een ervaring!

Nkob is vandaag onze eindbestemming. De route er naartoe gaat door het grote niets. Saai. De kids knijpen er tijdens de autorit alle drie tussenuit en dromen verder over het woestijnavontuur met bijzonder weinig slaap. We knallen dus door en al tegen het middaguur bereiken we het prachtige kasbahdorpje Nkob. Onze kasbah Baha Baha is echt een voltreffer. Precies wat we nodig hebben! Mooie tuin met sinaasappelbomen en bloemen, zwembad met zitjes om te luieren, mannen in spierwitte gewaden en een heel leuk, typisch Marokkaans huisje. Een grote centrale houtkachel - niet dat we die nodig hebben - deelt het huisje op een grappige manier in. Vanaf ons dakterras kunnen we het roodroze dorpje, de oasis en de bergen overzien. Het eten is wederom heerlijk. Kortom een geweldige plek om gewoon eens even lekker te luieren.

Voor het eten maken we even een ommetje door het dorp. We dwalen door de steegjes. Wat een vriendelijke mensen weer! De kids zwaaien ons tegemoet, de vrouwen groeten ons, de jongen waar we wasmiddel kopen is trots dat hij ons heeft kunnen helpen.

Gewoon een topdag!

Op hoge poten

Vandaag gaat het gebeuren! Als de jongens het over Marokko hebben, hebben ze het maar over één ding: op een kameel de woestijn in. We rijden naar Merzouga en zien de steenwoestijn steeds meer veranderen in een grijze, stenige vlakte. Af en toe zien we een dorp met enorme huizen in dit enorme niets. Waarom hier? Waar leef je van?

De verschillende dorpen hebben ieder hun eigen kledingstijl. Vrouwen gekleed in witte of lichte kleuren of een extra zwart kanten sarongachtig iets hebben we reeds gezien. In Erfoud en Rissani zijn de vrouwen van top tot teen in het zwart gekleed. Je ziet nog net een streepje ogen. Het komt niet vriendelijk over. Maar het gaat verder; we worden niet of uitermate nors aangekeken. Door iedereen. De mensen zijn onderling ook harder naar elkaar toe. Voor het eerst voelen we ons niet prettig en hebben ook geen zin om bij een lokaal tentje wat te drinken. Bij een superdeluxe hotel spoelen we dit mindere gevoel weg met een paar colaatjes. We zijn de enige gasten in dit hotel. Het wordt ons steeds meer duidelijk; normaal gesproken zijn er veel meer toeristen. De eurocrisis wordt in Marokko harder gevoeld dan thuis.

Vanuit het niets doemen de enorme zandduinen van Erg Chebbi op. Glooiende, gouden heuvels zand. Een onwerkelijk maar prachtig gezicht. Onze ‘nacht woestijn' hebben we via een hotel geboekt. We krijgen hier een dagkamer en we nemen een duik in het zwembad. Het zwembad ligt als het ware in de zandduinen. De jongens rennen de heuvels op om daarna weer een plons te nemen. Het is warm maar vooral droog. Binnen een halve minuut ben je - na een duik in het zwembad - weer drooggeblazen.

En dan is het zover. We pakken onze spullen voor een nachtje woestijn en bestijgen onze ‘kamelen'. Karin gaat voorop, de jongens delen samen een kameel en papa en Lune ook. Als de kameel is opgestaan - beetje eng omdat je van voor naar achter wordt gezwiept - schommelen we op hoge poten richting de oneindige zandduinen. Lune doet het geweldig! Ze vindt het even eng en piept dan even maar daarna heeft ze praatjes voor tien. Over ‘korte' thee drinken bij de kindjes, over de poes van Marenthe uit Frankrijk, over de nieuwe baby van Jade en Julia. Met een sjaal om haar koppie is het onze eigen stoere woestijnpiraat. Mats en Tijmen vinden het geweldig. ‘Gaver dan de kermis!' roept Tijmen aldoor. Hoe harder het schommelt, hoe beter. Echt een superervaring!

Na twee uurtjes boemelen komen we aan bij ons kamp. Verscholen in een grote duinpan staan er berbertenten klaar. Maar eerst gaat onze kamelenman aan de slag met potten en pannen. Op één gaspitje tovert hij een heerlijk maal klaar: Zalouka (gebakken groenten, heerlijk) met rijst, kip van de BBQ en een enorm bord meloen en sinaasappels. Smullen! Inmiddels is het helemaal donker, elf uur geweest en vallen de kinderen om van de slaap. Onze bedden worden opgemaakt met gestreken lakens. Vanavond slapen we met zijn vijfjes naast elkaar onder een heldere sterrenhemel! Geweldig, de jongens vinden het nu al een topervaring. Luun kruipt tegen papa aan en vindt alles prima. Al is ze wel een beetje bang dat de kamelen vannacht weg gaan lopen...

Todra kloof

Met pijn in ons hart verlaten we het stulpje van Mimi. Op naar de Todra kloof! Ook hier weer prachtige landschappen die ons na iedere bocht weer verbazen. We zien dorpjes, ezeltjes, palmbomen, een herder met tig schapen, wilde geiten. Teveel om op te noemen. We stoppen bij het punt waarbij de steile wanden van de twee bergwanden elkaar bijna raken. De jongens bouwen in de ondiepe rivier met keien weer een dam en hebben de dikste lol. Na een tijdje rijden we weer verder. We komen bijna niemand tegen. In Tamtatouche (?) - een Berberdorpje zonder Berbers - drinken we wat en keren dan weer terug.

Vanavond slapen we in El Khorbat. Na alle verwennerij van de laatste paar dagen is dit maar een ‘gewoon' hotelletje. Wel met een enorm grote vijfpersoonshotelkamer met echt dikke pise (stro met klei) muren en kleine raampjes. Het leuke is wel dat het onderdeel is van een nog bewoonde Ksar. Je stapt dus uit het hotel en stapt midden in het dorpse leven. We komen aan de praat met een oud, blind mannetje. We zien de vrouwen water halen bij een put, de mannen thee drinken bij het cafeetje, de slager stukken pens in de etalage leggen. Bij het hotel hoort ook een echt museum. Achttien kamers Berbergeschiedenis. Leuk en interessant.

We sluiten de dag af met Marokkaanse salade en een enorme schaal rijst, gebakken groente envijftien enorme brochettes. Wij krijgen nog niet eens de helft op.

Markt en Mimi

Na een heerlijk ontbijtje bij Sawadi gaan we weer op pad. Dwars door de palmeraie over weggetjes die zijn gemaakt voor ezeltjes. Al hobbelend en bobbelend slingeren we richting Skoura. We zien ontelbaar veel palmen, vervallen kasbahs én veel locals met een boodschappentas. Op weg naar de wekelijkse markt. We vormen een kleurrijk lint door het groene landschap.

De markt willen we natuurlijk niet missen! Het is een grote markt waar van alles te koop is: afwasteiltjes, popcorn, kruiden, karrenvrachten knoflookbollen, fietsen, bergen kleren, oude hifi troep, eindeloos veel meloenen, etc. Een en al bedrijvigheid en drukte. En tussen dat gedruis vormen wij een grote bezienswaardigheid. We nemen de markt in ons op maar na een half uurtje hebben de kids het echt gezien.

Door de hammada (steenwoestijn) rijden we richting de Gorge (kloof) des Dades. Overal waar we gaan zien we ezeltjes én vrouwen met enorme ladingen gras sjouwen in deze hitte. Sowieso vinden we Marokko fascinerend authentiek. Drie uur vliegen en je bent echt in een compleet andere wereld. In Boulmalne les Dades kopen we twee grote, platte broden voor nog geen 20 cent per stuk. Met wat lachende koe, abrikozenjam en jus d'orange hebben we een heerlijke lunch.

Het begin van de Gorge des Dades is verrassend groen. Het landschap verandert geleidelijk. We stoppen bij gebergte dat veel weg heeft van een soort van grote vingers. Dorpjes, oases, steenwoestijn, hordes schoolkinderen. Na tig haarspeldbochten puffen we uit bij een restaurantje waar we over de vallei uit kunnen kijken. Daarna op zoek naar Kasbah de Mimi. Toevallig onze derde 'Topchoice by Lonely Planet' op rij; in een vorig levenwerkteKarinvast bij Lonely Planet.

De toegangsweg is een crime. We kijken om ons heen en zijn een beetje teleurgesteld. Dit kan niet wat zijn. Totdat de deur openzwaait. We staan in een klein paradijsje. Mimi is een hele hartelijke,gepensioneerde Franse vrouw. Ze heeft drie jaren hard gewerkt om haar paleisje op te knappen. Mimi is dol op tuinieren, interieurinrichting, koken en kunst. Dat zie je in ieder hoekje van haar kasbah. Haar tuin - midden in steenwoestijn - is echt fantastisch. Er schuifelen twee schildpadden rond. Er zijn meerdere zitjes - binnen en buiten - en allemaal even sfeervol met kussentjes, planten, kunst. Vanaf het zwembad overzie je de palmeraie, de rivier en de bergen. Het dagelijkse leven - hardwerkende mensen in het veld, vrouwen die de was doen bij de rivier, kinderen die met steentjes gooien - trekt zo dobberend in ons zwembadje aan ons voorbij.

Om een uur of zes gaan wij zelf een kijkje nemen in het piepkleine dorpje. Al snel lopen er kinderen met ons mee. Bij de rivier bouwen Mats en Tijmen samen met de andere kinderen een dammetje. Lune heeft al snel een vriendinnetje gevonden maar ze vindt het wel wat raar al die aandacht.

Halima heeftechtfantastischgekookt. Marokkaans met een Franse slag. Salade met rode bietjes, een heerlijke Marokkaanse hachee met aardappelpuree en toe zelfgemaakt ijs met abrikozen uit eigen boomgaard en dadelcake!

Palmeraie van Skoura

Vandaag verlaten we Kasbah Ellouze. We kijken nog even bij de huiskameeltje en nemen een kijkje in het rariteitenkabinet van Ali Baba. Ait Ben Haddou staat vandaag op het programma, nu om de ´binnenkant´ te bezichtigen. We gaan op pad en zijn de eerste bezoekers. Op de hoogste toren zien we een ooievaarsnest met een mama en twee kleintjes. In de kasbah is het een kruip-door-sluip-door-doolhof. Het is gemaakt in een tijd dat de gemiddelde mens toch minimaal 30 cm korter was. We zien hoe de mensen leefden én leven. Primitief, muf, donker en vreselijk stoffig. We klimmen naar boven en hebben een prachtig uitzicht over de kasbah, de ´hammada´ (steenwoestijn) met een groen, slingerend lint parallel aan de rivier. Op een terrasje aan de overkant van de rivier drinken we muntthee en Fanta om nog even wat langer van de bekende ansichtkaart te genieten.

Op naar Quarzazate (spreek uit: warzawat). Een grote stad, knooppunt van drie vroegere handelsroute, die verrassend schoon en netjes is. Wij hebben er weinig te zoeken behalve boodschappen doen en tanken, dus rijden we langs kasbahs en woestijn door naar Skoura, bekend om haar enorme palmenoasis. Middenin die oasis ligt ons huisje op de Palmeraie van Sawadi. Via 6 km ´dirt road´ hobbelen we over kuilen, door een rivierbedding, langs kasbahs en piepkleine dorpjes. Uiteindelijk komen we uit bij Sawadi. In een enorm grote tuin liggen verschillende kasbahachtige huisjes. Gelukkig ontbreekt een zwembad niet. Drie keer raden wat wij deze middag hebben gedaan?

Jongens uit het dorp spelen aan de andere kant van de muur in een irrigatiekanaaltje. Plotseling schreeuwt één van de jongens wat harder. Lune roept meteen: mama, de kat is dood! (Als de muezzin begint te zingen klinkt dit een beetje als ´aaaaah, de kat is dood´. In Marrakech hoorden we dit regelmatig en dan riepen we met z´n allen ´de kat is dood´).

We eten wederom heerlijk en slapen ongetwijfeld heerlijk in onze huisje!

www.sawadi.ma

Over de Hoge Atlas

Deel twee van ons avontuur begint vandaag: we beginnen aan onze trip naar de woestijn. Met een nieuwe Renault Megane onder onze kont wurmen ons tussen taxi´s, ezeltjes, overbeladen vrachtwagens, karren met meloenen, marktgangers, scooters en zelfs een verdwaalde scootmobiel door. Geen idee wie voorrang heeft, geen idee wie waar rijdt, geen idee van welke kanten er nog meer verkeer kan komen. Maar na een paar kilometers hebben we prima wegen en is het verkeer rustig.

De weg met vele bochten over de Hoge Atlas richting Ouarzazate (spreek uit: Warzawat) is verrassend mooi. Rooie bergen met veel groene struikjes, palmen en cactussen. Mensen (lees: vrouwen) zijn hard aan het werk op het land of ze sjouwen brandhout. Mannen proberen prachtige felroodgekleurde kristallen aan de man te brengen. Wij hebben liever een colaatje of een verse jus. Gat in de markt, heren! Langzaam aan verandert de horizon in een bergachtig maanlandschap. Prachtig in al zijn lelijkheid.

We lunchen iets voorbij de top. En daar wacht ons - naast een heerlijke tajine en brochettes - de grootste verrassing en het echte hoogtepunt van vandaag. We hebben een nichtje gekregen. Dieze, welkom op de wereld! We hebben al de eerste foto´s mogen zien, wat een prachtig meisje. Jurgen, Annemiek, Jade, Julia vanuit Marokko van harte gefeliciteerd! Drie meisjes, wat een feest!

Wij rijden door en het landschap wordt steeds droger. Rode steenwoestijn met groene dotjes afgewisseld met kleine dorpjes waar de tijd heeft stilgestaan. We rijden door tot Ait Ben Haddou. In de hitte werpen we vanaf de overkant van de droge rivier een blik op deze mooie en grote kasbahstad (een kasbah is een vierkant, uit rode klei opgebouwd, fortachtig gebouw waarbij er vaak meerdere aan elkaar zijn gebouwd). Een plaatje! Morgen gaan we de kasbah echt bezoeken. Lune wordt lieflijk belaagd door acht dames en hier is onze dame duidelijk niet van gediend.

We rijden nog een paar km door naar Tamdaght. Ook een gehuchtje dat bestaat uit aan elkaar gebouwde kasbahs. Midden in dit dorpje ligt kasbah Ellouze. Het is authentiek opgetrokken uit stro en een soort van rode klei. De kamers hebben een prachtig bamboeplafond in ruitvorm. Wij hebben de torensuite. Een grote woonkamer met aan beide kanten een slaapkamer. Poepiesjiek! Door het grote raam hebben we een prachtig uitzicht op de rode bergen en het groen van de oase. Deze kasbah heeft allerlei trappetjes en leuk ingerichte hoekjes en terrasjes. Erg knus! We nemen gauw een duik en blijven lekker lummelen totdat de zon zich achter de bergen verschuilt.

We maken een rondje door het dorp. Aan de overkant zijn kinderen aan het voetballen, de schapen zijn de naaste buren van ons zwembad en Lune heeft een nieuw vriendinnetje gevonden. Het begint een beetje onwennig en het is lastig om duidelijk te maken hoe je ´we maken een kringetje' speelt.

In het restaurant staan kikkererwtensalade en een enorme tajine klaar. Voor de culibeten: een tajine is een soort stoofschotel waarbij vlees of vis en groente worden gestapeld in een keramieken schaal-met-trechter-op-zijn-kop. In onze tajine zit vis, citroen, aardappels en groente. Na wat gepruttel vinden de kinderen het toch heerlijk! Als toetje hebben we een soort dadelcakepudding met verse dadels. Smullen!
Daarna is het hoppetee naar bed en morgen gezond weer op!

www.kasbahellouze.com